Czy in vitro to jedyna opcja? Nie zawsze

Wielu osobom wydaje się, że jedynym rozwiązaniem problemu z zajściem w ciążę jest zapłodnienie in vitro. Tymczasem zarówno przyczyny, jak i sposoby leczenia niepłodności mogą być różne. In vitro to zwykle ostateczność, a sukces często udaje się osiągnąć prostszymi i mniej inwazyjnymi metodami.
Sprawdź, na jaką pomoc możecie liczyć w naszej klinice i jakie opcje leczenia warto rozważyć, zanim podejmiecie decyzję o in vitro. 

Jeśli mimo regularnych starań nie udaje wam się zajść w ciążę, warto jak najszybciej umówić się na konsultację. Co prawda przyjmuje się, że o niepłodności mówimy dopiero po roku nieudanych prób, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby zrobić to wcześniej. Szczególnie jeśli przed rozpoczęciem starań o dziecko się nie przebadaliście i nie macie pewności, że jesteście zdrowi. Naszym pacjentom zawsze radzimy jak przygotować się do ciąży.

Kiedy konieczne jest in vitro

Zapłodnienie pozaustrojowe jest dość wymagającą i obciążającą metodą leczenia niepłodności. Zazwyczaj jest więc to wybór ostatniej szansy, poza przypadkami, gdy wiemy, że inne sposoby nie mają szans na powodzenie. Przypomnijmy, że aby doszło do ciąży, zdrowe plemniki muszą dostać się do jajowodu, w którym czeka na nie dojrzała komórka jajowa i połączyć się z nią. Następnie tymże jajowodem zygota jest transportowana do macicy i zagnieżdża się w jej śluzówce. 

Przesłanką do zabiegu in vitro będą więc:

• całkowita niedrożność jajowodów — jajowód jest tunelem, który łączy jajnik z macicą — jeśli jest niedrożny, to nie ma szans na spotkanie komórki jajowej z plemnikiem, przez co nie ma szans na zapłodnienie naturalne;
• zaawansowana endometrioza — to sytuacja, gdy śluzówka macicy rozsiana jest w różnych częściach ciała — zmiany w budowie narządów wywołane chorobą mogą utrudniać implantację zarodka;
• nosicielstwo chorób genetycznych — gdy wiemy, że któreś z rodziców jest obciążone wadą genetyczną, możemy uniknąć przeniesienia chorób na dziecko, ponieważ przed zabiegiem in vitro możliwe jest wyselekcjonowanie tylko zdrowych zarodków;
• słaba jakość nasienia, ale są szanse na wyselekcjonowanie, choć kilku prawidłowych plemników — zapłodnienie wykonuje się wówczas poza organizmem kobiety, pojedynczo wszczepiając je do komórki jajowej;
• brak efektu po wykorzystaniu innych metod.

Jakie są inne metody leczenia niepłodności

Leczenie niepłodności zawsze jest uzależnione od jej przyczyny. Dlatego tak ważna jest szczegółowa diagnostyka i rozpoznanie problemu. Dobra wiadomość jest taka, że w wielu przypadkach przyczynę da się łatwo wyeliminować, chociażby zmieniając styl życia. 

Brzmi to niewiarygodnie, ale szacuje się, że nawet co 3 para, która nie może zajść w ciążę, jest w stanie sama sobie pomóc. Nadwaga i otyłość mogą utrudniać zajście w ciążę – co ważne dotyczy to w równej mierze kobiet i mężczyzn! Niewłaściwe odżywianie i zbyt małą ilością ruchu poza kwestiami samopoczucia i wyglądu, istotnie zaburzają gospodarkę hormonalną. Obniża się jakość nasienia u mężczyzn, a u kobiet pojawiają się zaburzenia cyklu miesiączkowego, nieregularne owulacje, a nawet cykle bezowulacyjne.

Zbilansowana dieta i umiarkowana aktywność fizyczna oraz ograniczenie używek typu papierosy i alkohol, nie tylko ułatwią osiągnięcie prawidłowej masy ciała i unormują poziomu hormonów, ale wpłyną na ogólne samopoczucie i libido. Szanse na zajście w ciążę istotnie wzrosną.

Leczenie farmakologiczne niepłodności

Przyczyną trudności z zajściem w ciążę często bywają zaburzenia hormonalne. Tu sprawa jest bardziej złożona, ponieważ mogą one dotyczyć bezpośrednio pracy jajników, ale mogą być też ogólnoustrojowe, które na jajniki wpływają wtórnie. Diagnostyka jest zatem bardziej wymagająca, bo leczenie powinno obejmować przyczynę, a nie tylko skutki.

Najczęściej stwierdzonymi problemami, które wymagają włączenia leków, są:

• zespół policystycznych jajników PCOS, który objawia się nieregularnymi miesiączkami i zbyt wysokim poziomem męskich hormonów płciowych. PCOS często towarzyszy insulinooporność, a owulacje są nieregularne lub zanikają;
• niedoczynność tarczycy, która wpływa również na poziom hormonów płciowych. Cykle są nieregularne, owulacje mogą zanikać, co utrudnia zajście w ciążę, a także wzrasta ryzyko poronień. Niedoczynność tarczycy jest czasem przyczyną kolejnego problemu, czyli nadmiernego wydzielania prolaktyny; 
• hiperprolaktynemia – prolaktyna to hormon, którego poziom rośnie podczas ciąży oraz stymuluje wydzielanie mleka po porodzie. W naturalny sposób blokuje więc owulację. Gdy prolaktyny jest za dużo z innego powodu, pojawia się problem z zajściem w ciążę. Przyczyną podwyższonego poziomu prolaktyny często jest łagodny, ale aktywny hormonalnie guz przysadki. Jej poziom mogą zwiększać leki przeciwdepresyjne oraz stosowane przy nadciśnieniu. Podobna sytuacja jest przy niewydolności nerek, kiedy nadmiar prolaktyny nie jest usuwany z moczem. Uwaga — hiperprolaktynemia często jest powodem niepłodności u mężczyzn;
• zbyt niski poziom progesteronu — progesteron to hormon produkowany przez ciałko żółte, które powstaje po owulacji. Przygotowuje on śluzówkę macicy do implantacji zarodka i w początkowym etapie utrzymuje ciążę. Jego niedobór może wynikać z braku owulacji, ale też niewłaściwej diety czy nadmiernego stresu. Towarzyszy również niedoczynności przysadki mózgowej i niedoczynności tarczycy;
• przedwczesne wygasanie funkcji jajników — czyli przyspieszona menopauza w początkowym stadium może być zahamowana suplementacją hormonalną;
• zbyt niski poziom testosteronu u mężczyzn to często jedna z przyczyn słabej jakości nasienia i spadku libido. Przestrzegamy jednak przed samodzielnymi próbami jego podnoszenia. Niewłaściwe leczenie może zadziałać odwrotnie i spowodować zaburzenia pracy przysadki i nasilić problem, zamiast go rozwiązać.

Zaburzenia hormonalne wymagają dokładnej diagnostyki i precyzyjnie dobranego leczenia. Celem jest uregulowanie pracy jajników lub jąder, doprowadzenie do owulacji i zapłodnienia oraz utrzymanie ciąży.

Chirurgiczne leczenie niepłodności

Kiedy diagnoza wskazuje na to, że powodem niemożności zajścia w ciążę są nieprawidłowości anatomiczne, rozważane jest chirurgiczne usunięcie tych zmian. Należą do nich:

• endometrioza — czyli stan, kiedy komórki macicy rozsiewają się w inne miejsca ciała i tam pozostają aktywne — usunięcie tych ognisk może zwiększyć szanse na zajście w ciążę;
• zrosty, czyli blizny powstałe w wyniku stanów zapalnych lub wcześniejszych zabiegów, które mogą utrudniać zapłodnienie;
• mięśniaki i polipy macicy, które mogą utrudniać zagnieżdżenie się zarodka lub prowokować poronienie — ich usunięcie zwiększa powodzenie ciąży;
• niedrożność jajowodów, która uniemożliwia dotarcie plemników do komórki jajowej i jej transport do macicy — przy pomocy mikronarzędzi otwiera się światło jajowodu.
• PCOS, który nie reaguje na leczenie farmakologiczne — w takim przypadku usuwa się nadmiar pęcherzyków.

Chirurgiczne leczenie jest również stosowane u mężczyzn, jeśli przyczyną niepłodności okazują się żylaki powrózka nasiennego.

Inseminacja domaciczna

Inseminacja to zabieg polegający na wprowadzeniu plemników bezpośrednio do macicy — z pominięciem stosunku płciowego. Przeprowadza się ją podczas owulacji, a skrócenie drogi plemnika do komórki jajowej zwiększa szansę na jej zapłodnienie.

To zabieg zalecany przede wszystkim dla par, u których przyczyną niepłodności jest obniżona jakość nasienia, zaburzenia erekcji i ejakulacji lub które zdecydowały się skorzystać z nasienia dawcy. Wskazaniem do podjęcia próby jest również sytuacja, gdy w śluzie szyjkowym stwierdzono przeciwciała przeciw plemnikom oraz gdy inne metody zawiodły, a problemem nie są niedrożne jajowody. Często podejmuje się próbę przy lżejszej endometriozie oraz gdy przyczyna niepłodności jest niewyjaśniona (niepłodność idiopatyczna).

Zabieg można przeprowadzić w naturalnym cyklu miesiączkowym, ale zwykle poprzedza się go stymulacją owulacji, aby uzyskać 2-3 pęcherzyki. W obu przypadkach wymaga to uważnego monitorowania, aby zabieg odbył się w optymalnym momencie. 

W dniu inseminacji mężczyzna oddaje nasienie, które jest specjalnie przygotowywane w naszym laboratorium. Wybieramy najlepsze i najsilniejsze plemniki, a następnie cienkim cewnikiem wprowadzamy je bezpośrednio do macicy. Zabieg trwa chwilę i jest bezbolesny, a po kilkunastu minutach można iść do domu. Po zalecamy tylko ograniczenie dużego wysiłku fizycznego. 

Inseminacja nasieniem dawcy 

Gdy nie udaje się pozyskania zdrowych plemników od mężczyzny, oferujemy możliwości skorzystania z banku nasienia. Dawca pozostanie oczywiście anonimowy, ale znamy jego pewne cechy — kolor oczu, włosów, wzrost, budowę ciała, grupę krwi. Możemy więc maksymalnie dopasować je do rodziców. Wszyscy dawcy są przed oddaniem nasienia również szczegółowo badani pod kątem chorób zakaźnych i wad genetycznych.

Ważne jest również to, że formalnie i prawnie ojcem dziecka będzie partner matki, który wyrażając zgodę na inseminację nasieniem dawcy, automatycznie uznaje swoje ojcostwo. Jest ono niepodważalne. Dziecko nie będzie miało możliwości poznania tożsamości swojego biologicznego ojca, a dawca nie będzie miał wobec niego żadnych praw ani obowiązków.