Czy otyłość może byc przyczyną niepłodności?

Zbyt duża masa ciała powoduje zaburzenia płodności. Do tej kwestii nikt już nie ma wątpliwości. Nadwaga i otyłość są zazwyczaj pierwotną przyczyną zaburzeń hormonalnych, insulinooporności i innych problemów metabolicznych, które utrudniają zajście w ciążę. Dlatego nie warto obrażać się na lekarza, który na pierwszej wizycie zaleca redukcję masy ciała. Są bowiem ku temu istotne powody.

Otyłość jest plagą naszych czasów. Pewnym usprawiedliwieniem może być to, że nasze genetyczne zdolności adaptacyjne są niedoskonałe i nie nadążają za zbyt szybko zmieniającymi się warunkami życia. Nasz organizm wciąż jest lepiej przystosowany do głodowania niż do przyswojenia nadmiaru żywności. Nasi przodkowie nie mieli bowiem jedzenia na wyciągnięcie ręki. Nie tylko musieli się za nim nabiegać, ale też nigdy nie wiedzieli, kiedy będzie następna okazja, żeby się najeść. 

Dziś mamy niemal nieograniczony dostęp do jedzenia — w dowolnym czasie, formie i miejscu. Nie zawsze jednak zastanawiamy się nad tym, co jemy, więc często wartość odżywcza tych pokarmów jest wątpliwa. Prowadzimy przy tym siedzący tryb życia, lubimy używki, a nasz organizm po prostu nie zdążył się do tego przystosować. Jemy, zamiast się odżywiać, mało się ruszamy, zajadamy stres, więc tyjemy i zaczynamy chorować.

Dlaczego nadmiar kilogramów jest szkodliwy

Otyłość jest chorobą samą w sobie, a zaniedbana powoduje kolejne zaburzenia. Zbyt często jednak, zamiast się skupić na redukcji masy ciała, leczymy tylko te skutki. Wśród nich są oczywiście problemy ze stawami, choroby sercowo-naczyniowe, czy dolegliwości żołądkowo-jelitowe, ale nieodłącznym towarzyszem nadwagi i otyłości jest insulinooporność czy cukrzyca. Tkanka tłuszczowa jest również aktywna hormonalnie i jej nadmiar zaburza pracę tarczycy, czy przysadki mózgowej, ale również jajników i jąder. To dlatego osoby otyłe mają zwykle problemy z zajściem w ciążę, a gdy to się uda, dużo częściej pojawiają się komplikacje. 

Czy otyłość u kobiet upośledza płodność?

TAK! 

Choroba otyłościowa, bo tak powinniśmy nazywać otyłość, upośledza płodność. O tym jak bardzo świadczy fakt, że często utrata 5-10% masy ciała wystarcza, aby zajść w ciążę w naturalny sposób i urodzić zdrowe dziecko. Z kolei ukierunkowane leczenie niepłodności u osób chorujących na otyłość (BMI powyżej 25), jest trudniejsze i daje gorsze efekty. 

Uwaga — redukcja tkanki tłuszczowej powinna odbywać się pod kontrolą lekarza i dietetyka!

Zbyt szybka utrata wagi, restrykcyjna dieta lub nadmierny wysiłek fizyczny, mogą przynieść więcej szkody niż pożytku! 

Kluczowa jest trwała zmiana nawyków żywieniowych i stylu życia. Nawet jeśli spadek wagi nie będzie spektakularny i szybki, to korzyści z obrania takiej drogi będą dużo większe. 

Jakie mogą być efekty otyłości u kobiet?

• zaburzenia miesiączkowania (nieregularne cykle),
• brak owulacji — niemożliwość zajścia w ciążę,
• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• nadmierne owłosienie i przebarwienia skóry wynikające ze zbyt wysokiego poziomu męskich hormonów płciowych,
• choroby tarczycy,
• insulinooporność,
• cukrzyca
• problemy gastrologiczne.

Jak otyłość wpływa na leczenie niepłodności

Gdy do naszego gabinetu zgłasza się kobieta z nadwagą lub otyłością, która ma problem z zajściem w ciążę, pojawia się czasem pewien konflikt interesów. Skuteczne leczenie otyłości wymaga czasu. Tymczasem po 35 roku życia, coraz szybciej spada płodność u kobiet i niestety jest to proces nieodwracalny. Musimy więc rozważyć, czy mamy ten czas. 

Jeśli jednak wskaźnik BMI jest wyższy niż 30%, skuteczność leczenia niepłodności będzie dużo niższa. Organizm słabiej reaguje na stymulację owulacji, co wymaga większej stymulacji hormonalnej. Wzrasta mniej pęcherzyków niż u osób z prawidłową masą ciała, a odsetek poronień po transferze jest dużo wyższy. To obciąża organizm i utrudnia dalsze leczenie. 

Dodatkowo otyłość może również wpływać na przebieg ciąży:

• dużo częściej dochodzi do samoistnych poronień,
• wzrasta ryzyko wad wrodzonych u dziecka,
• prawdopodobieństwo rozwoju nadciśnienia indukowanego ciążą jest 5-krotnie wyższe niż u kobiet z prawidłową wagą, 
• rośnie ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej, co skutkuje kolejnymi powikłaniami.

Trudniej jest również monitorować przebieg ciąży w badaniu USG i KTG. Podczas porodu czynność skurczowa macicy u kobiet chorujących na otyłość  jest słabsza, co często kończy się cesarskim cięciem. Jest ono trudniejsze i niesie za sobą większe ryzyko powikłań niż u kobiet z normalną ilością tkanki tłuszczowej.

 Wreszcie są już dowody na to, że dzieci matek z otyłością częściej zapadają na zespół metaboliczny.

Jakie badania zrobić przy trudnościach z zajściem w ciążę

Zdecydowanie odradzamy diagnostykę niepłodności na własną rękę. Po pierwsze dlatego, że czas gra tu ważną rolę, więc nie warto go tracić na samodzielne próby rozwiązania problemu, po drugie wyniki badań laboratoryjnych bez całościowego obrazu nie będą miarodajne. Nie bez znaczenia jest również kwestia kosztów tych badań oraz to, że niektóre z nich wymagają specyficznych warunków lub muszą być wykonane w określonym czasie.  

O tym, dlaczego nie warto odwlekać konsultacji u lekarza i na co zwrócić uwagę przy jednoczesnym występowaniu otyłości i niepłodności, rozmawiali dr n.med. Jan Domitrz specjalista ginekologii, położnictwa i endokrynologii w Klinice Artemida oraz Agata Laskowska — dietetyk ZdrowoTalk. 

POSŁUCHAJ ROZMOWY

Otyłość a płodność mężczyzn

Badania nad związkiem otyłości i niepłodności u mężczyzn nie są tak rozwinięte, jak w przypadku kobiet. Trudno jednak nie zauważyć, że jakość nasienia o otyłych mężczyzn jest gorsza — plemników jest mniej, za to więcej z nich jest uszkodzonych. Są również mniej ruchliwe niż u mężczyzn z prawidłowym BMI.

Wraz ze wzrostem ilości tkanki tłuszczowej spada także poziom testosteronu. On odpowiada za produkcję plemników, ale również wpływa na libido i erekcję.

Nie ma jednak tak wyraźnych dowodów na to, że utrata wagi znacząco wpływa na płodność u mężczyzn. Niemniej jednak szczerze zalecamy zmianę trybu życia, zwracanie uwagi na dietę, umiarkowaną aktywność fizyczną oraz rezygnację z używek. Wspólna zmiana nawyków żywieniowych będzie również łatwiejsza, a zdrowy tata u boku przyda się nie tylko dziecku, ale i mamie.