Ciąża: wszystko, co musisz wiedzieć o trzech trymestrach

I trymestr ciąży

Minął termin spodziewanej przez Ciebie miesiączki. Uwagę zwracają delikatne zmiany w Twoim organizmie: tkliwość piersi (bardziej niż zwykle przed miesiączką), nudności poranne (utrzymujące się również w ciągu dnia), częściej oddajesz mocz, nie masz ochoty na jedzenie, drażnią Cię zapachy? Najprawdopodobniej jesteś w ciąży – czas odwiedzić ginekologa, by to potwierdzić.

Początek ciąży jest okresem bardzo szybkiego rozwoju dziecka. W badaniu ultrasonograficznym obraz zmienia się dosłownie co kilka dni. Jeśli miałaś regularne miesiączki, lekarz ok. 5 tygodnia (licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki) potwierdzi prawidłowe zagnieżdżenie (obecność pęcherzyka ciążowego) w jamie macicy, a już tydzień później będzie mógł zobaczyć płód, a nawet usłyszeć czynność serca. Uzyskanie takiego obrazu na początku ciąży rokuje bardzo dobrze, tzn. zapowiada prawidłowy jej przebieg w większości przypadków. Jeśli miałaś nieregularne miesiączki lub nie pamiętasz daty ostatniego krwawienia, powinnaś jak najszybciej zgłosić się do lekarza w celu ustalenia czasu trwania ciąży i tzw. skorygowanego terminu porodu. Pamiętaj, że lekarze wyrażają czas trwania ciąży w tygodniach i dniach liczonych od pierwszego dnia ostatniej miesiączki, nie od daty zapłodnienia. 

Pierwsza wizyta lekarska

Lekarz przeprowadzi badanie potwierdzające zmiany w Twoim organizmie. Przeprowadzi z Tobą wywiad medyczny. Będziesz miała zmierzone ciśnienie krwi, określone BMI. Omówicie zmiany w stylu życia, nawykach żywieniowych jak i konieczność przeprowadzenia dodatkowych konsultacji medycznych i działań profilaktycznych (stomatolog, USG/badanie piersi). Pozwoli to na wstępną ocenę ryzyka ciążowego. Po wizycie powinnaś zgłosić się do laboratorium celem wykonania następujących badań:

• grupa krwi i czynnik Rh oraz pośredni odczyn Coombsa, niezależnie od tego, czy posiadasz antygen D (czynnik Rh dodatni) czy nie (czynnik Rh ujemny); ten ostatni test wykrywa tzw. przeciwciała odpornościowe, mogące być przyczyną choroby hemolitycznej niezwiązanej z układem Rh (diagnostyka konfliktu serologicznego)
• ogólne badanie moczu
• morfologia krwi
• stężenie glukozy na czczo, ewentualnie OGTT u kobiet z czynnikami ryzyka GDM.
• antygen HBs (nosicielstwo wirusa wirusowego zapalenia wątroby typu B)
• przeciwciała przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C
• badanie serologiczne – VDRL
• badanie wykrywające ludzki wirus niedoboru odporności (HIV); nie bądź zaskoczona, propozycja ta nie wynika z podejrzeń lekarza, ale z dobrze udokumentowanych badań, które wskazują, że leczenie u kobiet w ciąży w przypadku nosicielstwa HIV zapobiega przeniesieniu zakażenia na płód w 98% przypadków
• oznaczenie TSH czasem poszerzone o fT4
• badania cytologicznego szyjki macicy – o ile nie było wykonywane 6 miesięcy przed zajściem w ciążę.
• biocenoza pochwy.
• badanie przeciwciał w kierunku różyczki, toksoplazmozy.
• w sytuacjach szczególnych – badania w kierunku zakażenia chlamydiami, ureaplazmą i mikoplazmą, CMV, czy ospy wietrznej.
• omówi możliwości diagnostyki prenatalnej chorób genetycznych – nieinwazyjnych, jak ocena DNA płodowego, test PAPPa, czy też test NIFTY oraz USG prenatalne I trymestru, i inwazyjne wykonywane tylko wobec konkretnych wskazań i podejrzeń klinicznych (amniopunkcja).

Kolejna wizyta

W trakcie kolejnej wizyty, pod koniec I trymestru ciąży będziesz miała wykonane badanie USG, ewentualnie poszerzone o ocenę ryzyka zespołów genetycznych u płodu. Poza standardowymi badaniami laboratoryjnymi Twój lekarz dodatkowo może zalecić Ci badanie bakteriologiczne moczu (nawet wtedy, gdy wynik badania ogólnego jest prawidłowy), w celu wykrycia bezobjawowego bakteriomoczu, który nieleczony, może prowadzić do jawnej choroby dróg moczowych i powikłań ciąży.

Pamiętaj, bardzo ważne jest jak pobieramy próbkę moczu do badania! Przygotowanie do badania – rano, po wstaniu z łóżka,, należy dokładnie się podmyć, następnie pierwszą część moczu oddać do toalety i zebrać mocz z tzw. środkowego strumienia, do jałowego pojemnika. Takie przygotowanie zapobiega zafałszowaniu wyniku badania (najczęściej dochodzi do zanieczyszczenia próbki treścią przedsionka pochwy – wynik fałszywie dodatni co stresuje Ciebie i powoduje niekonieczne dalsze interwencje medyczne).

Co należy stosować w I trymestrze?

• suplementację kwasu foliowego (we wszystkich preparatach wielowitaminowych przeznaczonych dla kobiet w ciąży znajduje się standardowa dawka 0,4 mg kwasu foliowego)
• suplementację jodu (nie wszystkie preparaty wielowitaminowe zawierają jod; wybierz ten, w którym jest ok. 150 μg jodu)
• suplementację witaminy D3 – ale warto ocenić wcześniej jej poziom w surowicy.
• drzemkę (nie tylko poobiednią), jeśli tylko odczuwasz jej potrzebę
• otwartość w kontakcie ze swoim lekarzem – pytaj o wszystko, co Cię nurtuje.

Co nie jest zabronione w I trymestrze ciąży?

• współżycie seksualne, jeśli masz na nie ochotę (przy braku przeciwwskazań lekarskich)
• aktywność fizyczna, którą do tej pory stosowałaś (np. spacery, pływanie, jazda na rowerze); nie należy natomiast rozpoczynać aktywności fizycznej nowego rodzaju.

Czego należy unikać nie tylko w I trymestrze ciąży, ale podczas całej ciąży?

• picia alkoholu (nawet w małych ilościach)
• palenia papierosów
• używek jak nadmiar kawy i mocnej herbaty
• korzystania z solarium i gorących kąpieli
• stosowania na własną rękę leków dostępnych bez recepty i preparatów ziołowych
• aktywności fizycznej, która łączy się z dużym zmęczeniem lub ryzykiem urazu
• spożywania produktów, które mogą spowodować zakażenie groźne dla Twojego dziecka (listerioza, toksoplazmoza, salmonelloza), m.in. niepasteryzowanego mleka i przetworów mlecznych, serów, takich jak camembert lub brie oraz serów pleśniowych (jeśli nie są pasteryzowane), surowego lub niedogotowanego (niedopieczonego) mięsa, surowych owoców morza ( w tym sushi), pasztetów, surowych lub niedogotowanych jajek (lub produktów je zawierających, np. majonezu)
• spożywania niektórych ryb morskich zawierających niebezpieczne dla zdrowia dziecka ilości rtęci.
• Pamiętaj o higienie również i psychicznej!

Jak radzić sobie z nudnościami?

Najczęściej występująca dolegliwość w I trymestrze ciąży to nudności i wymioty.

Doświadcza ich prawie połowa kobiet. Dolegliwości pojawiają się zwykle około 6. tygodnia i ustępują najczęściej ok. 16. tygodnia. W zdecydowanej większości przypadków przebiegają bez konsekwencji dla matki i jej dziecka. Nasilone wymioty (tzw. niepowściągliwe wymioty ciężarnych) występują u mniej niż 1% kobiet i wymagają intensywnego leczenia, zwykle w warunkach szpitalnych.

Rano, przed wstaniem z łóżka, zjedz krakersa (sucharek), odczekaj ok. 5 – 15 minut i wstań powoli. Nie kładź się zaraz po posiłku. Jedz często, ale w małych porcjach. Pij często, ale nie spożywaj płynów w trakcie posiłku lub bezpośrednio przed i po nim. Unikaj pokarmów ciężkostrawnych, smażonych i tłustych oraz ostro przyprawionych. Jeśli drażni Cię zapach jedzenia, poproś innych o przygotowanie posiłku. Staraj się wypoczywać w ciągu dnia, dolegliwości nasilą się, gdy będziesz zmęczona. Nie zaszkodzi mała drzemka – kobieta potrzebuje więcej snu w ciągu trzech pierwszych miesięcy ciąży.

Przy intensywnych, nawracających wymiotach lekarz może zaproponować środki ograniczające wymioty lub zdecydować o dożylnym nawodnieniu i poprawie parametrów krążeniowych i elektrolitowych w Twoim organizmie. 

Zapamiętaj

1. Wykonaj wszystkie zlecone przez lekarza badania.
2. W czasie ciąży nie pal papierosów i nie pij alkoholu.
3. Unikaj wszelkich czynników ryzyka, które mogą spowodować zakażenie groźne dla Twojego dziecka.

II trymestr ciąży

II trymestr ciąży (14. – 26. tydz. ciąży) to szczególny okres, m.in. dlatego, że po raz pierwszy odczujesz aktywność ruchową Twojego dziecka (trwa ona już od ok. 10. – 12. tyg.). Stanie się to ok. 18. – 20. tygodnia, jeśli jesteś po raz pierwszy w ciąży i ok. 2 tygodnie wcześniej w kolejnych ciążach. Choć dziecko ma naprzemienne okresy snu i czuwania, jego aktywność nie będzie przez Ciebie odczuwana regularnie. Zwykle percepcja ruchów dziecka jest większa gdy siedzisz lub wypoczywasz w pozycji leżącej (najlepiej na lewym boku). Najpierw jest to delikatne “łaskotanie” poniżej pępka, a wraz  z upływem czasu ruchy stają bardziej zdecydowane i łatwo wyczuwalne.

Jakie badania wykonuje się w II trymestrze ciąży?

Pomiar ciśnienia tętniczego to podstawowe badanie, które wykonywane jest zawsze w czasie wizyty u lekarza. Podwyższone ciśnienie tętnicze (nadciśnienie ciążowe – dawniej nazywane zatruciem ciążowym lub gestozą) jest jednym z poważniejszych powikłań w ciąży. Nieleczone może łączyć się z zagrożeniem zarówno matki, jak i jej dziecka. Pomiar ciśnienia najlepiej pozostawić wykwalifikowanemu pracownikowi służby zdrowia, gdyż jego prawidłowe przeprowadzenie jest uzależnione od spełnienia kilku ważnych warunków (spoczynek kilkuminutowy, wyciszenie emocjonalne, wygodna pozycja siedząca). Możesz zostać jednak poproszona o regularne mierzenie ciśnienia w domu – bo nic nie jest tak efektywne jak samokontrola!

Morfologia krwi – wykonywana, jeśli lekarz uzna to za konieczne (dotyczy głównie kobiet z niskimi wartościami stężenia hemoglobiny na początku ciąży – poniżej 11,0 g/dl i leczonych preparatami żelaza).

Badanie ogólne moczu wykonuje się co miesiąc (przy okazji każdej planowej wizyty u lekarza).

Badanie przeciwciał odpornościowych anty RhD jeżeli masz grupę krwi RhD minus – do rozważenia immunoprofilaktyka po 28 tyg. ciąży.

Badanie ultrasonograficzne, zalecane ok. 18. – 22. tygodnia ciąży. To podstawowe badanie wykonywane u wszystkich kobiet ma na celu: określenie wieku sonograficznego płodu, położenie i budowę łożyska oraz pępowiny, objętości płynu owodniowego (wód płodowych), ocenę parametrów wzrostu (m.in. wymiar dwuciemieniowy, obwód głowy i brzucha, długość kości udowej) oraz ocenę budowy anatomicznej płodu i jego narządów. Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać, przed badaniem należy tylko opróżnić pęcherz moczowy. Oprócz badania sondą przezbrzuszną lekarz może Ci zaproponować badanie przezpochwowe w celu m.in. oceny długości szyjki macicy czy lokalizacji łożyska wobec ujścia wewnętrznego.

Uwaga! Trzeba pamiętać, że mimo iż w zdecydowanej większości przypadków wynik ultrasonograficznego badania przesiewowego jest prawidłowy, to jednak nie ma gwarancji, że u dziecka wykluczono wszelkie nieprawidłowości rozwoju (te mogą być niewidoczne lub ujawnić się w późniejszym okresie ciąży).

Badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy ciążowej wykonuje się rutynowo pod koniec II trymestru ciąży, w celu wykrycia nietolerancji glukozy (do czynników ryzyka należą m.in. nadmierna masa ciała BMI>27, wiek>35  lat, urodzenie dziecka z masą>4000 g, cukrzyca w rodzinie, występowanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach). Test polega na oznaczeniu stężenia glukozy na czczo, po 1 godzinie i 2 godzinach od spożycia roztworu 75 g glukozy W niektórych przypadkach (obecność czynników ryzyka, nieprawidłowe wartości glikemii na czczo) zaleca się przeprowadzenie pełnego testu diagnostycznego nawet już w I trymestrze ciąży.

Badanie w kierunku cytomegalii jest zalecane jedynie w przypadku klinicznego podejrzenia choroby. Jest to jedno z najczęstszych zakażeń wrodzonych (dotyczy 1 – 2% noworodków). Częstsze są zakażenia nabyte w czasie porodu i w okresie okołoporodowym. Nie dysponujemy obecnie metodami zmniejszającymi ryzyko zakażenia płodu.

Badanie w kierunku toksoplazmozy – tylko u kobiet, u których pierwsze badanie (I trymestr) dało wynik ujemny (brak odporności). Wynik dodatni badania nie jest wystarczającym dowodem rozpoznania choroby (zwłaszcza u płodu) i wymaga potwierdzenia w dodatkowych specjalistycznych testach, przeprowadzonych w referencyjnych laboratoriach. Do zarażenia płodu przez pierwotniaka Toxoplasma gondii dochodzi po pierwotnym zarażeniu ciężarnej i po transmisji drobnoustroju przez łożysko do płodu.

Zapobieganie toksoplazmozie:

• Jeśli masz w domu kota, nie wypuszczaj go na zewnątrz, a najlepiej przekaż opiekę nad zwierzęciem innej osobie z rodziny. Jeśli jest to niemożliwe, porządkuj kuwetę w rękawicach gumowych, a potem dokładnie umyj ręce.
• Podczas pracy w ogrodzie używaj rękawic gumowych, a później umyj dokładnie ręce wodą i mydłem.
• Pamiętaj, że muchy i karaluchy mogą przenosić zanieczyszczoną glebę lub odchody kocie na jedzenie.
• Zabezpiecz piaskownicę dziecięcą, by nie dopuścić do jej zanieczyszczenia kocimi odchodami.
• Unikaj jedzenia surowego lub niedopieczonego mięsa, szczególnie jagnięcego, wieprzowego i wołowego oraz niemytych owoców i warzyw.
• Myj dokładnie ręce przed jedzeniem oraz po obróbce surowego mięsa. Po pracy w kuchni umyj dokładnie deskę (najlepiej szklaną i przeznaczoną tylko do obróbki mięsa), noże oraz inne narzędzia kuchenne wodą z mydłem.
• Myj dokładnie i/lub obieraj warzywa oraz owoce.
• Unikaj pocierania oczu lub twarzy w czasie przygotowywania jedzenia.
• Przygotowuj posiłki w bezpiecznej temperaturze (należy stosować termometr do pomiaru wewnątrz przygotowywanego mięsa). Wołowinę, jagnięcinę, cielęcinę należy przygotowywać w temperaturze co najmniej 65 stopni C, wieprzowinę i dziczyznę > 70 stopni C, a drób > 85 stopni C.
• Nie pij nieprzegotowanej wody i mleka.

Badania w przypadku podejrzenia przedwczesnego pęknięcia błon płodowych

Badanie w kierunku przedwczesnego odpływania płynu owodniowego jest zalecane w przypadku poczucia zwiększonej wilgotności w okolicy pochwy i sromu. W takich sytuacjach powinnaś się zgłosić do lekarza, który może postawić diagnozę i podjąć decyzję co do dalszego działania.

Badanie z wykorzystaniem wziernika, wykonanie testu określającego pH wydzieliny pochwowej oraz przeprowadzenie USG, pozwalają ocenić stan pacjentki. Diagnostyka odpływania płynu owodniowego stała się bardziej wiarygodna dzięki testom wykrywającym cząsteczki białek wchodzących w jego skład. Jest to metoda bardzo czuła, umożliwiająca rozpoznanie nawet niewielkiego uszkodzenia błon płodowych (o szczegóły zapytaj swojego lekarza).

Jak się odżywiać w ciąży

Mimo iż prawie wszyscy lekarze zalecają suplementację preparatami wielowitaminowymi dostosowanymi składem do kobiet w ciąży, pamiętaj, że głównym źródłem mikroelementów i witamin jest właściwie zestawiona dieta. Poniżej wymieniono niektóre z najważniejszych składników odżywczych(i niektóre produkty będące źródłem tych składników) dla Ciebie i Twojego dziecka.

• Wapń – mleko (najlepiej o niskiej zawartości tłuszczu), sery białe i jogurty, sardynki.
• Żelazo – chude czerwone mięso (wołowina), płatki zbożowe wzbogacone żelazem, szpinak, brokuły, sok z suszonych śliwek, suszone brzoskwinie.
• Witamina A – marchew, ziemniaki słodkie, brokuły, natka pietruszki, kapusta, morele, pomidory, seler.
• Witamina C – owoce cytrusowe, brokuły, pomidory, truskawki.
• Witamina D – mleko wzbogacone witaminą A, tłuste ryby.
• Witamina B6 – wołowina, cielęcina, szynka, pełnoziarniste produkty zbożowe, banany.
• Witamina B12 – mięso, ryby, drób (witamina B12 występuje tylko w pokarmach zwierzęcych).
• Kwas foliowy – zielone liściaste warzywa, sok pomarańczowy, orzechy.

Zapamiętaj

1. Wykonuj wszystkie zalecone przez lekarza badania.
2. W czasie ciąży nie pal papierosów i nie pij alkoholu.
3. Zapoznaj się ze sposobami zapobiegania toksoplazmozie i stosuj je na co dzień.
4. Głównym źródłem mikroelementów i witamin jest właściwie zestawiona dieta.
5. Możesz oznaczyć poziom Vitaminy D aby dobrać adekwatną formę suplementacji.

III trymestr ciąży

Powoli zbliża się poród. Dziecko, które nosisz w łonie, przyjdzie już wkrótce na świat. Pojawią się nowe obowiązki, ale również, a może przede wszystkim, głęboka radość z macierzyństwa i ojcostwa. Jeśli rodzisz pierwsze dziecko, ono sprawi, że Twój związek z ukochanym mężczyzną przeobrazi się w prawdziwą rodzinę.

Zapewne myślisz, jak się zachowasz w czasie porodu, jaką matką będziesz, czy dasz sobie radę, jak ocenią Cię najbliżsi? Twoje obawy i niepokoje są naturalne, poza tym zbyt często słyszysz o niepowodzeniach innych kobiet. Pojawiają się pytania: poród drogami natury czy cięcie cesarskie, znieczulenie zewnątrzoponowe, a może inne metody zwalczania bólu, czy nacinać krocze (jedna z najbardziej zbędnych interwencji śródporodowych), karmienie naturalne czy sztuczne? Na wszystkie te pytania powinnaś uzyskać wiarygodne informacje od Twojego lekarza.

Ocena wewnątrzmacicznej aktywności ruchowej dziecka

Stosując proste metody oceny ruchów dziecka w ostatnich tygodniach przed porodem, możesz uzyskać informacje o jego samopoczuciu. Istnieje wiele metod przeprowadzenia tego testu, najprostsza polega na zliczeniu dziesięciu, wyraźnie oddzielonych od siebie, ruchów dziecka raz dziennie (o dowolnej porze), w pozycji leżącej na boku (najlepiej lewym) i w czasie nie dłuższym niż 60 minut. W zdecydowanej większości przypadków test trwa znacznie krócej, zwykle około 15 – 30 minut (związane jest to z okresem snu i czuwania dziecka). Prawidłowy wynik (reaktywny) świadczy z dużą pewnością o braku zagrożenia wewnątrzmacicznego. Brak wystarczającej aktywności ruchowej (mniej niż 10 ruchów w ciągu 60 min) nie jest powodem do niepokoju. Test należy powtórzyć w tym samym dniu (np. po spokojnym spacerze). Jeżeli wynik testu powtarza się, skontaktuj się z lekarzem, który prawdopodobnie zaleci badanie kardiotokograficzne (KTG). Pamiętaj, że ponad ⅔ wyników niereaktywnych zostaje zweryfikowanych w KTG jako prawidłowe.

Profilaktyka zakażeń paciorkowcem grupy B (GBS)

Nosicielstwo GBS stwierdza się u ok. 25% kobiet (dane z USA), a większość z nich nie ma żadnych objawów chorobowych. Bakteria bytuje naturalnie w jelitach i stamtąd może migrować do pochwy. W czasie porodu może natomiast dojść do zakażenia noworodka i jego ciężkiej choroby, prowadzącej nawet do zgonu. Dlatego u kobiet w ciąży wprowadzono badania przesiewowe w kierunku GBS. Wykonuje się je w 35.-37. tygodniu ciąży, pobierając próbki z dolnej części pochwy (bez zakładania wziernika) oraz odbytnicy (nie z odbytu).

Dodatni wynik (stwierdzenie obecności bakterii) jest wskazaniem do zastosowania profilaktycznej antybiotykoterapii w czasie porodu (nie przed nim!). Stosuje się antybiotyk zgodnie z wynikiem antybiotykogramu, najczęściej jest to penicylina lub ampicylina podawana dożylnie. Skuteczność tej procedury jest duża i sięga 85 – 90%. Stwierdzenie obecności GBS w drogach moczowych (w badaniu bakteriologicznym moczu) w jakimkolwiek okresie ciąży uznaje się za objaw masywnej kolonizacji dróg rodnych i jest wskazaniem do leczenia antybiotykami w czasie porodu. Zakażenie GBS nie jest chorobą przenoszoną drogą płciową.

Między 33 a 37tyg. ciąży powinnaś również powtórzyć badania w kierunku chorób zakaźnych. To pozwoli na utrzymanie większego poczucia bezpieczeństwa dla Was obojga.

Szkoła Rodzenia

Programy prowadzone przez szkoły rodzenia mają korzystny wpływ na przebieg porodu i stan noworodka oraz samo doświadczenie porodu przez rodzącą. W ramach kursów dowiesz się prawie wszystkiego o przygotowaniu do porodu, jego przebiegu, technikach zwalczania bólu, niektórych procedurach stosowanych w czasie porodu, prawidłowej opiece nad noworodkiem oraz zmianach zachodzących w połogu. Do udziału w kursach zachęca się również ojców lub innych członków rodziny. Odpowiednie ich przygotowanie może korzystnie wpłynąć na matkę, noworodka i więź rodzinną.

Odpływanie płynu owodniowego

Przerwanie ciągłości błon płodowych wiąże się z naruszeniem barier ochronnych płodu i zwiększeniem ryzyka rozwoju zakażenia wewnątrzmacicznego – zagrożenia dla zdrowia i życia dziecka. Dlatego też, mając pewność lub podejrzenie, że odpływa płyn owodniowy, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza i poddać się badaniu ginekologicznemu z ewentualnym wykorzystaniem testów pozwalających na szybką i wiarygodną diagnostykę, także w warunkach ambulatoryjnych.

Początek porodu

Przed pojawieniem się właściwych skurczów porodowych możesz odczuwać aktywność skurczową macicy zwaną fałszywym porodem (skurcze Braxtona i Hicksa). Te nieregularne skurcze macicy są zjawiskiem naturalnym i pojawiają się już w II trymestrze ciąży, a w III trymestrze stają się częstsze. Zwykle są niebolesne i odczuwane jako napinanie się macicy, najczęściej z przodu brzucha lub miednicy. Ustępują w czasie chodzenia, odpoczynku i podczas snu.

Skurcze porodowe odczuwane są natomiast głównie w okolicy krzyża i promieniują do przedniej ściany brzucha. Ich siła stale wzrasta, czas trwania się wydłuża, a przerwy pomiędzy nimi stają się coraz mniejsze.

O rozpoczęciu porodu świadczą zwykle:

• występujące co 10 minut lub >5 razy na godzinę skurcze
• dolegliwości bólowe w okolicy krzyża
• uczucie parcia w miednicy lub pochwie
• pojawienie się wydzieliny śluzowej krwisto podbarwionej (czop śluzowy)

Odpływanie płynu owodniowego przy braku czynności skurczowej macicy również uznaje się za początek porodu.

Karmienie piersią

Pamiętaj, że karmienie piersią jest najzdrowszym sposobem żywienia niemowląt i przynosi korzyści zarówno Twojemu dziecku, jak i Tobie! Dzieci karmione piersią są zdrowsze, rzadziej chorują i umierają. Karmienie piersią zmniejsza u Ciebie ryzyko wystąpienia otyłości, raka piersi i jajnika, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego oraz korzystnie wpływa na niepowikłany przebieg połogu. Karmienie piersią przynosi wymierne korzyści ekonomiczne nie tylko dla rodziny, ale całego systemu opieki zdrowotnej.

Pamiętaj, że wielkość piersi (która zależy od objętości tkanki tłuszczowej, a nie gruczołu piersiowego) i budowa brodawki nie przesądzają o niepowodzeniu karmienia piersią. Zmiany, jakie dokonały się w czasie ciąży w Twoich piersiach, przygotowały je do skutecznego wydzielania mleka. Potrzebna jest jedynie Twoja determinacja, wspierana przez wszystkich, którzy Cię otaczają!

Szczepienia w okresie niemowlęcym

Szczepienia ochronne są najskuteczniejszą metodą ochrony Twojego dziecka przed wieloma ciężkimi chorobami zakaźnymi, które mogą zagrozić jego zdrowiu oraz życiu i często wymagają leczenia w szpitalu. Wiele szczepionek dla dzieci jest bezpłatnie oferowanych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (tzw. szczepienia obowiązkowe, refundowane przez państwo), ale niektóre ważne szczepienia zalecane dla dzieci w kalendarzu szczepień są realizowane przez lekarza tylko wówczas, gdy rodzice kupią szczepionkę (tzw. szczepienie zalecane, odpłatne).

Już w czasie ciąży zastanówcie się nad wyborem zalecanych szczepień dla Waszego dziecka.

Zapamiętaj

1. Wykonuj wszystkie zlecone przez lekarza badania.
2. W czasie ciąży nie pal papierosów i nie pij alkoholu.
3. Rozważ zapisanie się do szkoły rodzenia – Pamiętaj abyś wybrałą w połowie ciąży swoją położną środowiskową. Ona może być dla Ciebie dodatkowym źródłem wiedzy.
4. Dowiedz się więcej na temat zalet i techniki karmienia piersią.
5. Już w czasie ciąży zapoznaj się z kalendarzem szczepień Waszego dziecka.
6. Kilka tygodni przed planowanym terminem porodu przygotuj sobie niezbędne rzeczy i dokumenty do szpitala.

Dr n. med. Tomasz Zbroch

Specjalista ginekologii i położnictwa, endokrynologii ginekologicznej, rozrodczości, Choroby kobiece

Współzałożyciel kliniki Artemida. Asystent w Klinice Rozrodczości i Endokrynologii Ginekologicznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku.
Doświadczenie zawodowe z zakresu diagnostyki położniczej, leczenia endoskopowego w ginekologii oraz problemów medycyny rozrodu i diagnostyki prenatalnej zdobywał w wiodących ośrodkach Polski, Europy i Świata.