Cukrzyca ciążowa

Ciąża jest wielką rewolucją dla organizmu kobiety. Burza hormonalna i zmiana priorytetów jest odczuwalna już od pierwszych dni. Czasem są to „tylko” przykre dolegliwości, ale czasem sprawa robi się poważniejsza. Cukrzyca ciążowa jest jednym z powikłań, których nie można bagatelizować. Zanim jednak omówimy, na czym ona polega i jak sobie z nią radzić, przyjrzyjmy się jak to wygląda w warunkach prawidłowych.

W naszym organizmie tylko komórki układu nerwowego (mózg) i krwinki czerwone są w stanie samodzielnie przyswoić glukozę. To dla nich jedyne źródło energii, dlatego nic im tego nie utrudnia. Pozostałe, aby móc z niej korzystać potrzebują insuliny. Obrazowo rzecz ujmując, hormon ten zna hasło, które otwiera drzwi i w ten sposób wprowadza cukier do wnętrza komórki.

Kiedy jesteśmy na czczo, zarówno poziom glukozy, jak i insuliny jest niski. Gdy zjemy posiłek, rośnie ilość cukru we krwi i jest to sygnałem dla trzustki do wydzielania insuliny. Ona przede wszystkim „wpuszcza” glukozę do poszczególnych komórek organizmu, aby mogły z niej skorzystać. Pewna część zamieniana jest w glikogen i magazynowana w wątrobie na później, a nadwyżka odkłada się w tkance tłuszczowej. W ten sposób wszystkie komórki mają energię niezbędną do prawidłowego funkcjonowania, a poziom glukozy we krwi wraca do normy. 

Cukrzyca to stan, gdy ten poziom jest stale zbyt wysoki. Wynikać to może z dwóch powodów:

• insuliny jest zbyt mało (cukrzyca typu 1),
• komórki organizmu nie reagują na jej obecność (insulinooporność).

Cukrzyca ciążowa — skąd się bierze

Podczas ciąży niejako fizjologicznie obniża się wrażliwość komórek na insulinę. Hasło nie zawsze działa. Ma to na celu zabezpieczenie odpowiedniej ilości glukozy dla rozwijającego się płodu. Jego potrzeby są w tym czasie najważniejsze. Czasem jednak sprawa wymyka się spod kontroli i poziom cukru jest na tyle wysoki, że zagraża zarówno przebiegowi ciąży, jak i zdrowiu matki i dziecka. To właśnie cukrzyca ciążowa.

Istnieją czynniki ryzyka, które predysponują do jej wystąpienia. Zaliczamy do nich przede wszystkim:

• cukrzycę przy wcześniejszych ciążach,
• cukrzycę typu 2 w rodzinie (rodzice, rodzeństwo, dziadkowie),
• otyłość,
• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• stwierdzoną insulinooporność, 
• palenie papierosów przed ciążą.

Prawdopodobieństwo rośnie też wraz z wiekiem matki oraz z każdą kolejną ciążą. Warto jednak wspomnieć, że u blisko połowy ciężarnych, u których stwierdzono cukrzycę, nie wystąpił żaden z wymienionych czynników. Dobra wiadomość jest też taka, że w większości przypadków problem mija po porodzie. To jednak nie oznacza, że można go zignorować i przeczekać. Cukrzyca w czasie ciąży może mieć bowiem poważne konsekwencje.

To dlatego już na pierwszej wizycie jest zalecane badanie poziomu glukozy na czczo, a w połowie ciąży (24-28 tydzień) wykonywany jest dodatkowo test obciążenia glukozą. 

Czym grozi cukrzyca ciężarnych

Najczęstszym powikłaniem źle kontrolowanej cukrzycy podczas ciąży jest szybki wzrost płodu i w konsekwencji zbyt duża masa urodzeniowa (makrosomia). Niesie to ryzyko ciężkiego przebiegu porodu i urazów z tym związanych. Dlatego cukrzycę należy na bieżąco kontrolować i w razie wątpliwości wcześniej rozwiązać ciążę. 

Wśród pozostałych zagrożeń dla dziecka wymienia się:

• wady rozwojowe (przerost mięśnia sercowego, niedojrzałość płuc),
• zwiększone zagrożenie cukrzycą w późniejszym życiu
• większa skłonność do otyłości,
• opóźniony rozwój umysłowy i fizyczny. 

Matka z podwyższonym poziomem cukru jest narażona na:

• nadciśnienie tętnicze,
• stan przedrzucawkowy,
• stany zapalne dróg moczowych i rodnych,
• poronienie lub przedwczesny poród,
• obumarcie wewnątrzmaciczne płodu.

Cukrzyca ciążowa – objawy

Cukrzyca (nie tylko w ciąży) to dość podstępna choroba i przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z jej istnienia i dowiaduje się o niej przypadkiem, podczas wykonywania rutynowych badań. W ciąży jest podobnie, a dodatkowo rozpoznanie utrudnia fakt, że ewentualne objawy łatwo wyjaśnić odmiennym stanem. Należą do nich:

• ciągłe zmęczenie i napady senności,
• częstsze oddawanie moczu,
• suchość w ustach,
• zwiększone pragnienie,
• zawroty głowy, a czasem omdlenia.

Ponieważ jednak mimo braku zauważalnych objawów, choroba jest niebezpieczna, badania wykonuje się każdej ciężarnej.

Cukrzyca ciążowa – wyniki

Rutynowy pakiet badań obowiązkowych do wykonania na początku ciąży obejmuje m.in. określenie poziomu glukozy na czczo. Prawidłowy wynik powinien wynosić poniżej 92 mg/dl. Gdy tak jest, kolejnym badaniem jest test obciążenia glukozą, który wykonuje się między 24 a 28 tygodniem ciąży. 

Gdy jednak pierwsze badanie (na czczo) wykaże poziom 92-126 mg/dl, krzywą cukrową (jak inaczej nazywa się test obciążenia) zleca się od razu. Gdy wynik mieści się między 126 a 200 mg/dl – powtarza się badanie na czczo (test obciążenia jest ryzykowny). Jeśli zaś poziom glukozy przekracza 200 mg/dl, jest to równoznaczne z cukrzycą i nie trzeba tego potwierdzać.

Na czym polega test obciążenia glukozą (OGTT)

Między 24 a 28 tygodniem ciąży każda kobieta (niezależnie od wcześniejszych wyników) powinna wykonać test obciążenia glukozą. W tym bowiem okresie najczęściej pojawiają się zaburzenia cukrzycowe.

Nie jest to zbyt przyjemne badanie i trzeba poświęcić na nie ok. 3 godziny, ale jest ono bardzo ważne. Do laboratorium zgłaszamy się na czczo, a to oznacza, że w ciągu 8 godzin poprzedzających badanie nie powinno się jeść, pić, ani nawet żuć gumy.

Pierwszym etapem jest pobranie krwi, aby określić poziom glukozy na czczo.

Drugi, najtrudniejszy krok, to wypicie bardzo, bardzo słodkiego roztworu 75 g glukozy rozpuszczonej w 200-300ml wody. Dla ułatwienia można do niego dodać soku z cytryny. Najlepiej więc wypić małymi łykami w ciągu 5 minut. Nie powinno się go pić na raz, bo grozi to wymiotami, a wtedy badanie trzeba przełożyć. 

Następnie po godzinie i po dwóch pobierana jest krew i oznacza się w niej poziom glukozy.

Prawidłowy wynik testu obciążenia glukozą:

• na czczo — do 92 mg/dl
• po godzinie — do 180 mg/dl
• po dwóch godzinach — do 153 mg/dl

Tu ważna uwaga — jeśli choć jeden z tych pomiarów będzie przekroczony (i to niezależnie jak bardzo), diagnozowana jest cukrzyca ciążowa. W karcie ciąży lekarz wpisuje wówczas kod GDMG1.

Cukrzyca ciążowa leczenie

Ponieważ w większości przypadków zbyt wysoki poziom cukru we krwi u ciężarnej wynika z obniżonej wrażliwości jej komórek na insulinę, podstawą terapii jest właściwa dieta i aktywność fizyczna. Chodzi o to, by z jednej strony ograniczyć dostawę łatwo dostępnego cukru, a z drugiej, wspomóc jego utylizację. Pracujące mięśnie najszybciej go zagospodarują. Dieta musi być zatem dobrze zbilansowana, aby dostarczyć właściwą ilość potrzebnych substancji, ale nie powodować skoków cukru, a codzienną porcją ruchu może być spacer, wizyta na basenie, czy specjalne zajęcia sportowe dla przyszłych mam. 

Co można jeść przy cukrzycy ciążowej

Kiedy otrzymasz wynik badania krzywej cukrowej wskazujący na cukrzycę ciężarnych, Twój lekarz prawdopodobnie skieruje Cię do diabetologa, albo przynajmniej do dietetyka. Przestrzeganie pewnych zasad jest bowiem niezbędne. Każdy organizm, każda ciąża i każda cukrzyca są inne i tak naprawdę, każda kobieta powinna być traktowana indywidualnie.

Przedstawimy jednak kilka uniwersalnych zasad odżywiania przy ciążowej cukrzycy.

Każdy posiłek powinien zawierać wszystkie składniki pokarmowe — węglowodany, białko, zdrowe tłuszcze i błonnik. Porcje powinny być dość duże, ale niekoniecznie bardzo kaloryczne — lepiej zjeść wielką porcję sałatki z kurczakiem niż garść frytek. Wybieramy produkty z niskim indeksem glikemicznym — czyli takie, które nie podnoszą gwałtownie poziomu cukru. 

• Węglowodany (cukry) powinny dostarczać mniej więcej połowę potrzebnej energii. W zależności od kondycji, wagi i etapu ciąży zapotrzebowanie kaloryczne może być różne, ale średnio wynosi ono 2000 kcal na dobę. Unikamy wszelkich cukrów prostych, czyli słodyczy, soków, miodu, dżemów, ograniczamy owoce (szczególnie dojrzałe banany i winogrona) oraz wybieramy pełnoziarniste pieczywo, niesłodzone płatki zbożowe, makarony warzywne, grube kasze. Ziemniaki również są bezpieczne. Tu ważna uwaga — nie ograniczaj cukrów za bardzo — zbyt niski poziom jest również niebezpieczny.
• Białko powinno zabezpieczyć 20-30% zapotrzebowania energetycznego. Dzienna dawka to ok. 60-110 g. Dobre źródło białka w ciąży to białe chude mięso, ryby, twaróg i inne przetwory mleczne (samo mleko niekoniecznie). Na etykiecie produktów zwykle podawana jest zawartość poszczególnych składników, więc łatwo to kontrolować. Białko to budulec, ale pamiętaj, że jego nadmiar, podobnie jak w przypadku cukrów, trafia do tkanki tłuszczowej.
• Tłuszcze są niezbędne do wchłaniania niektórych witamin i wspierają gospodarkę hormonalną, tak ważną podczas ciąży. Nie należy więc eliminować ich z diety, mimo że są najbardziej kaloryczne. Warto jednak wybierać produkty, które zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe, czyli oliwę, awokado, orzechy i pestki.
• Warzywa można jeść niemal w dowolnych ilościach — szczególnie zielone.

Posiłki powinny być regularne, a ostatni powinno się zjeść krótko przed snem, aby zapobiec zbyt dużemu spadkowi poziomu glukozy w nocy.

Badanie cukru w czasie ciąży

Kobieta, u której zostanie zdiagnozowana cukrzyca ciążowa oprócz modyfikacji diety, musi badać poziom cukru we krwi godzinę po każdym głównym posiłku. Nie powinien on przekraczać 140 mg/dl. Warto też prowadzić dzienniczek, tego, co się zjadło i co się robiło, wtedy dość szybko wyłapiemy, które produkty są bezpieczne, a których lepiej unikać.

Pomocna może być aplikacja dla kobiet z cukrzycą ciążową — Sweet Pregna. Na podstawie Twoich danych — wagi, etapu ciąży i poziomów cukru podpowie, jak układać posiłki.

Jeśli od czasu do czasu zdarzy się, że poziom cukru skoczy zbyt wysoko można spróbować go obniżyć — aktywność fizyczna dość szybko zużywa glukozę, więc szybszy marsz, czy wejście po schodach powinno pomóc. Jeśli jednak mimo diety i umiarkowanej aktywności poziomy są stale podwyższone, niezbędnym może się okazać podawanie insuliny. To dlatego lekarz prowadzący będzie chciał zobaczyć Twój dzienniczek. Gdy uzna, że nie ma innego wyjścia, w karcie ciąży pojawi się kod GDMG2.

Cukrzyca ciążowa a poród

Dobrze kontrolowana cukrzyca nie jest przeciwwskazaniem do porodu siłami natury. Wspomnieliśmy jednak wcześniej, że głównym powikłaniem cukrzycy ciążowej jest zwiększona masa płodu. Ponieważ niesie ona ryzyko trudnego przebiegu porodu i urazów okołoporodowych, wielkość i stan dziecka powinny być monitorowane częściej niż przy prawidłowej ciąży.

Od 34 tygodnia, co tydzień powinno być wykonane badanie KTG, a w 36-38 tygodniu dodatkowe USG, aby oszacować wagę i wielkość płodu. Gdy przewidywana waga zbliża się do 4 kg, rozważa się wcześniejszą indukcję porodu, natomiast gdy tę wartość przekracza wskazane jest planowe cięcie cesarskie. 

Po porodzie jak najszybciej należy zacząć karmić dziecko piersią, aby uchronić je przed niedocukrzeniem. Zwiększone dostawy cukru podczas ciąży sprawiają, że poziom insuliny u dziecka jest podwyższony jeszcze jakiś czas po porodzie. Częste karmienie pozwala łagodniej przetrwać ten okres, zanim się wszystko unormuje. 

Po okresie połogu mama powinna ponownie wykonać test obciążenia glukozą. Poziom cukru na czczo nie powinien wówczas przekraczać 100 mg/dl, a po 2 godzinach – 140 mg/dl. Zachęcamy też do utrzymania zdrowych nawyków również wtedy, gdy wszystko wróci do normy. W związku z tym, że wystąpienie cukrzycy ciążowej zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, warto przynajmniej raz w roku sprawdzić poziom glukozy we krwi. 

Dlatego zapraszamy do naszych placówek na badania:

• badania przesiewowe (ocena ryzyka wystąpienia cukrzycy/ insulinooporności): glukoza, insulina, hemoglobina glikowana (HbA1C), lipidogram 
• panel podstawowy – cukrzyca: glukoza, badanie ogólne moczu, hemoglobina glikowana (HbA1C) 
• panel rozszerzony- cukrzyca: glukoza, insulina, hemoglobina glikowana (HbA1C), lipidogram, mikroalbuminuria 
• panel insulinooporność – wskaźnik HOMA-IR (glukoza na czczo, insulina czczo), test obciążenia glukozą, insulina po obciążeniu glukozą 

Artemida BIAŁYSTOK ☎️ 690 575 686

Artemida OLSZTYN ☎️ 89 532 61 24

Artemida BARTOSZYCE ☎️ 534 264 589