Wpływ cytomegalowirusa na wzrost i rozwój płodu

Wirus cytomegalii jest tak naprawdę wszechobecny. Szczególnie dobrze czuje się w kurzu domowym i bardzo lubi towarzystwo dzieci. Łatwo zarazić się nim w miejscach takich jak przedszkole czy szkoła. Objawy infekcji wyglądają natomiast jak typowe przeziębienie. Nie ma wśród nich nic szczególnego, co by wskazywało, że właśnie zaatakował nas CMV, ale efekty tego zakażenia u ciężarnej mogą być brzemienne w skutkach.  Jak zabezpieczyć się przed wirusami?

Jakie są typowe objawy zakażenia CMV

Do głównych objawów zakażenia wirusem cytomegalii możemy zaliczyć:

• niezbyt wysoką gorączkę,
• bóle mięśniowe,
• bóle stawów,
• zapalenie gardła,
• kaszel,
• katar,
• zmęczenie.

Przebieg zakażenia w ciąży przebiega podobnie, jak w przypadku innych osób.

Przebycie infekcji CMV możemy potwierdzić wykonując badanie krwi. Jeśli w krwi osoby, która pierwszy raz zaraziła się CMV pojawią się przeciwciała IgG CMV (zazwyczaj pojawiają się po 3 – 4 tygodniach od infekcji), to można przypuszczać, że powodem niedawnego kataru, gorączki, czy innych objawów było właśnie zarażenie się cytomegalią.

W naszym laboratorium możesz wykonać badania wirusologiczne – ile kosztuje badanie na cytomegalię? Sprawdź aktualny cennik (laboratorium)

Infekcja CMV w czasie ciąży

Czy taka infekcja jest groźna dla płodu? Niestety tak. Wirus ten, w odróżnieniu od koronawirusa, przenika przez łożysko i może doprowadzić do infekcji płodu. Ryzyko infekcji płodu w ciąży wzrasta  z czasem i jest najwyższe w ostatnim trymestrze. Całe szczęście  z konsekwencjami infekcji zakażenia wirusem cytomegalii jest odwrotnie. Uszkodzenia płodów są najcięższe, kiedy do infekcji dochodzi na początku ciąży. Wirus CMV może uszkodzić przede wszystkim układ nerwowy. Typowymi konsekwencjami tej infekcji dla dziecka są: uszkodzenie słuchu, wzroku oraz upośledzenie ruchu.

Możliwe powikłania zakażenia wirusem cytomegalii

Ciężkie konsekwencje zakażenia płodu w czasie ciąży na szczęście występują rzadko. U noworodków manifestują się:

• małogłowiem,
• powiększeniem wątroby,
• żółtaczką,
• wybroczynami,
• spadkiem liczby płytek.

Nie wszystkie dzieci zakażone w czasie życia płodowego, od razu po urodzeniu wykazują objawy cytomegalii. U części z nich zaburzenia (w szczególności utrata słuchu) pojawią się dopiero ok. 3 roku życia.

Jak zdiagnozować wewnątrzmaciczną infekcję CMV?

Jedyną dostępną, rzadko stosowaną w takiej sytuacji metodą jest pobranie płynu owodniowego, w którym funkcjonuje w macicy płód. Pobiera się go w trakcie zabiegu tzw. amniopunkcji). Kiedy taki zabieg można rozważyć? Po pierwsze w sytuacji, kiedy w badaniu USG stwierdzamy nieprawidłowości mogące sugerować infekcję. Niestety wykonanie takiego badania i rozpoznanie wewnątrzmacicznej infekcji nie daje możliwości leczenia. Daje tylko informację, która jest dla rodziców wskazówką, z czym mogą się liczyć po porodzie. Czasami bywa to podstawą trudnej decyzji o zakończeniu ciąży. Innym wskazaniem do wykonania takiego zabiegu może być pojawienie się w badaniach krwi wykładników infekcji (pojawienie się przeciwciał IgG CMV).

Czy da się nabyć odporność na cytomegalię?

Problemem jest fakt, że przebycie infekcji cytomegalowirusem przed ciążą, nie zabezpiecza przed zarażeniem płodu przy ponownej infekcji. Niestety wirus ten mutuje i można się nim zarazić ponownie. Warto też wiedzieć, że jest to wirus, który po głównej infekcji przechodzi w formę utajoną. Od czasu do czasu dochodzi do jego reaktywacji, a wraz z nią do wystąpienia objawów. Postępowanie w sytuacji potwierdzenia wewnątrzmacicznej infekcji polega na monitorowaniu rozwoju płodu. Obiecujące w walce z cytomegalią są eksperymentalne próby podawania dużych dawek immunoglobulin.

Potencjalne ryzyko zarażenia płodu CMV

Trzeba pamiętać, że tylko u niewielkiej części kobiet, które są zarażone CMV, dojdzie do zakażenia płodu. Nie u wszystkich zakażonych płodów rozwiną się objawy. Ponadto bardzo rzadko występują ciężkie objawy powodujące dysfunkcje w rozwoju dziecka, dochodzi do obumarcia płodu lub śmierci dziecka po porodzie. Nie ma więc powodu do wpadania w panikę, nawet jeśli zachorujemy.

Co więc można zrobić? Należy wykonać badania w kierunku infekcji CMV przed ciążą i jeśli wyniki są ujemne, sprawdzać w ciąży, czy nie doszło do zakażenia. Niestety z powodu możliwych nowych infekcji jak i tzw. reaktywacji zakażenia, nie jest to metoda powszechnie akceptowana. Wiadomo jedno – brak przeciwciał do końca ciąży daje duża szansę granicząca z pewnością, że do takiej infekcji nie doszło.

Jak się zabezpieczyć przed wirusami?

• Należy dbać o higienę osobistą, w szczególności higienę rąk. Myj dłonie minimum 15-20 sekund wodą z mydłem, zwłaszcza po kontakcie z pieluchami oraz wydzieliną z nosa i gardła dzieci.
• Unikaj całowania dzieci poniżej 6 roku życia w usta czy w policzek. Dziecko można pocałować w głowę, lub po prostu przytulić.
• Nie należy używać tych samych naczyń co dziecko, ani dojadać po nich, pić z tych samych kubków, czy używać tych samych sztućców.
• Powinno się czyścić regularnie zabawki dzieci oraz powierzchnie, z którymi ma kontakt dziecko (ślina, czy mocz dziecka są miejscem, gdzie bytują wirusy CMV)

Odporność na wirusa CMV

No cóż, infekcja cytomegalowirusem jest groźna dla nowo narodzonego dziecka. Całe szczęście, duża część kobiet ma kontakt z tym drobnoustrojem już przed ciążą, co może nie gwarantuje pełnego bezpieczeństwa, ale znacząco obniża ryzyko. Nawet w przypadku reinfekcji, czy tzw. ponownego zakażenia, nie zawsze dochodzi do zakażenia dziecka. Warto wiedzieć, że zakażenie przebiega z różnym natężeniem, a najcięższe powikłania występują relatywnie rzadko.

Czy istnieje lek na cytomegalowirusa?

Ciągle trwają prace nad wyprodukowaniem szczepionki przeciwko CMV, ale niestety nie zanosi się, aby w ciągu kilku najbliższych lat była ona dostępna.

Trwają też badania leków przeciwwirusowych oraz immunoglobuliny w leczeniu zakażenia cytomegalowirusem. Na dzień dzisiejszy są one jednak w obszarze leczenia eksperymentalnego.

Najważniejsze więc to zachować maksymalną ostrożność i dbać o higienę z przestrzeganiem powyższych zasad. To zabezpiecza nie tylko przed CMV, ale też przed innymi wirusami i drobnoustrojami, które mogą dokuczyć przyszłej mamie i spowodować zagrożenie dla płodu.