Stymulacja i monitorowanie owulacji

Stymulacja i monitorowanie owulacji

Dzięki monitorowaniu cyklu, możliwe jest wskazanie daty owulacji oraz – w przypadku procedury in vitro – najlepszego momentu na pobranie komórek jajowych, kiedy zakończyły już one fazę wzrostu i sa dojrzałe. Pozwala to również ocenić prawidłowość funkcjonowania układu rozrodczego kobiety. 

Jak wygląda wizyta monitorująca?

Podczas pierwszej wizyty lekarz wykonuje badanie pod kątem wykrycia zmian patologicznych układu rozrodczego oraz oceny prawidłowosc budowy jajników. Lekarz ocenia również strukturę, tempo wzrostu oraz grubość endometrium, czyli błony śluzowej, wyścielającej jamę macicy. 

Kolejne wizyty poświęcone są na zbadanie poziomu hormonów estradiolu i progesteronu – w tym celu lekarz prowadzący zleca wykonanie pacjentce badania krwi. Przeprowadzane jest również badanie USG dopochwowe. Dzięki aparaturze USG, wyposażonej w specjalną głowicę transwaginalną, można m.in. ocenić ilość i rozmiar pęcherzyków, w których dorastają komórki jajowe.

W jaki dzień umówić się na konsultację z monitoringiem i jak się przygotować?

Na pierwszą wizytę o charakterze kontrolnym można umówić się w dowolnym momencie cyklu. Zazwyczaj takie wizyty odbywają się rano. Jeżeli wizyta stanowi kolejny etap rozpoczętej procedury in vitro, to pacjentka powinna zarezerwować ją na około tydzień po rozpoczęciu kuracji hormonalnej. Wizyta nie wymaga specjalnych przygotowań, jedyne co należy zrobić to przed samym zabiegiem opróżnić pęcherz moczowy.

Owulacja a zajście w ciążę

Dokładne informacje na temat owulacji przydadzą się pacjentkom, które chciałyby zajść w ciążę w sposób naturalny i potrzebują wiedzy na temat tego, w jakim momencie mają na to największą szansę. W przypadku procedury in vitro te informacje służą lekarzowi do dokładnego zaplanowania terminu punkcji, inseminacji oraz transferu zarodka.

Stymulacja owulacji

Stymulacji jajników dokonuje się poprzez zastosowanie kuracji hormonalnej. To wszystko ma na celu pobudzenie prawidłowego wzrostu komórek jajowych i uwolnienia pęcherzyka Graafa, co prowadzi do powstania nowych komórek jajowych podczas cyklu miesięcznego. Dzięki stymulacji możliwe jest wyhodowanie większej liczby komórek jajowych, niż ma to miejsce podczas naturalnego cyklu, w trakcie którego powstaje jedna komórka. 

Po co dokonuje się stymulacji owulacji?

Podczas stymulacji możliwe jest wyhodowanie gamet, które po pobraniu mogą być wykorzystane bezpośrednio w procedurze in vitro, czyli zostać połączone z plemnikiem, by powstały w wyniku tego zarodek mógł być zaimplantowany do jamy macicy pacjentki.

Jak często powinno się monitorować cykl?

Ze względu na indywidualne predyspozycje każdej kobiety, cykle prawidłowe mogą występować naprzemiennie z regularnymi. Z tego powodu wnioski na podstawie obserwacji pojedynczego cyklu nie są wystarczająco miarodajne. Zazwyczaj obserwuje się więc kilka następujących po sobie cykli.

Czy stymulacja jest bezpieczna?

Cały zabieg niesie za sobą ryzyko hiperstymulacji (OHSS), czyli doprowadzenia do nadmiernej owulacji, objawiającej się m.in. poprzez powiększenie jajników, zwiększenie się obwodu brzucha, wystąpienie nudności, wymiotów, bólów podbrzusza. Mimo że jest to powikłanie, które występuje stosunkowo rzadko, nie można go lekceważyć. 

W grupie czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia hiperstymulacji wymienia się:

• cukrzycę,
• nadmierny poziom estradiolu we krwi,
• niską masę ciała,
• wiek poniżej 30 lat,
• zespół policystycznych jajników,
• wcześniejsze wystąpienie zespołu hiperstymulacji jajników,
• wystąpienie nieprawidłowości w obrębie narządów rodnych,
• poddanie się zabiegom stymulacji kilkakrotnie w przeszłości.

Dolegliwości bardzo często same ustępują, jednak zdarzają się sytuacje, w których wymagane jest leczenie szpitalne pacjentki. 

Protokół krótki

W przypadku protokołu krótkiego najczęściej mamy do czynienia z tzw. protokołem krótkim z antagonistą. Zamiast agonistów, pacjentce podany jest antagonista. Polega to na tym, że drugiego dnia cyklu pacjentce podane zostają gonadotropiny, które mają na celu pobudzenie wzrostu pęcherzyków jajnikowych do momentu osiągnięcia przez nie dojrzałości i rozmiaru ok. 18 mm.

Protokół długi

W przypadku tego protokołu leki hamujące przysadkę mózgową oraz czynności hormonalne podawane są kobiecie już w cyklu poprzedzającym. Po okresie około 2-3 tygodni do kuracji włączana jest gonadotropina, która wpływa na wzrost pęcherzyków jajnikowych. Gdy już osiągną one odpowiednią wielkość, lekarze wywołują u kobiety jajeczkowanie. 

Kuracja lekami

Podczas stymulacji pacjentce podawane są doustnie hormony, które mają na celu pobudzenie wzrostu pęcherzyka jajowego. Dwa najpopularniejsze preparaty używane w leczeniu to gonadotropina i cytrynian klomifenu.

Cytrynian klomifenu

Substancja ta znana jest pod nazwą handlową Clostilbegyt. To łatwo dostępny i niedrogi lek, dzięki któremu można uzyskać skuteczność na poziomie ok. 60-90%. Kurację zazwyczaj rozpoczyna się od 5-9 dnia cyklu, dostosowując dawkowanie do indywidualnych potrzeb pacjentki, zazwyczaj określając dawki od 50-250 mm na dobę. 

Działanie leku polega na zablokowaniu receptorów estradiolu, znajdujących się w podwzgórzu i przysadce mózgowej. Dzięki temu nie reagują one na estrogeny, które są obecne we krwi, a mózg otrzymuje komunikat na temat niskiego poziomu hormonów. W rezultacie dochodzi do ujemnego sprzężenia zwrotnego, w związku z czym organizm zaczyna produkować zwiększoną ilość gonadoliberyny, co przekłada się na zwiększenie produkcji hormonów LH i FSH.

Gonadotropiny

To hormony wydzielane przez przysadkę mózgową, ich głównym zadaniem jest stymulowanie wzrostu pęcherzyków jajowych. Włącza się je do kuracji, w przypadku gdy osoba poddana stymulacji nie wykazuje odpowiedzi na leczenie cytrynianem klomifenu. 

Antagoniści dopaminy

Stosuje się je u kobiet ze stwierdzoną hiperprolaktynemią, która powoduje zaburzenia owulacji. Dzięki obniżeniu poziomu prolaktyny we krwi możliwe jest uwolnienie hormonów gonadotropin. 

Czynniki wpływające na skuteczność stymulacji

Tak jak w przypadku starania się o dziecko oraz ciąży, sama kobieta, jej tryb życia i dbałość o zdrowie mają duży wpływ na efekt końcowy stymulacji. By wpłynąć na otrzymanie pozytywnych rezultatów, należy:

• utrzymywać odpowiednią masę ciała, unikać otyłości i niedowagi,
• unikać używek,
• przestrzegać zdrowej diety,
• prowadzić aktywny tryb życia,
• unikać stresujących sytuacji.