Ciąża wysokiego ryzyka

Prawidłowa ciąża trwa 37-42 tygodnie i kończy się urodzeniem zdrowego dziecka. Jeśli w czasie jej trwania pojawia się ryzyko zbyt szybkiego rozwiązania lub istnieje obawa o zdrowie noworodka albo matki, mówimy o ciąży zagrożonej. Przyjrzyjmy się zatem, kiedy do tego dochodzi i jak można zapobiegać powikłaniom.

Wśród najczęściej występujących patologii ciążowych wymienia się:

• poronienie, czyli zakończenie ciąży przed upływem 22 tygodnia, gdy płód nie jest w stanie samodzielnie przeżyć poza organizmem matki,
• zagrożenie przedwczesnym porodem, czyli rozwiązaniem między 22 a 37 tygodniem, kiedy część wcześniaków (zależy to głównie od czasu trwania ciąży)  przy odpowiedniej opiece ma szansę na przeżycie,
• ryzyko urodzenia dziecka chorego, obarczonego wadami lub martwego.

Przyczyny ciąży wysokiego ryzyka

Zanim omówimy czynniki ryzyka należy podkreślić, że zagrożenie ciąży może pojawić się w każdym jej momencie, nawet jeśli dotychczas przebiegała prawidłowo. Z kolei wystąpienie owych czynników nie zawsze musi oznaczać powikłania. Stąd tak ważna jest regularna kontrola przebiegu ciąży, wykonywanie wszystkich badań i przestrzeganie zaleceń lekarza ją prowadzącego. 

Czynniki predysponujące do wystąpienia powikłań podczas ciąży

Zacznijmy zatem od sytuacji, kiedy czynniki ryzyka występują jeszcze przed zajściem w ciążę, zatem można od razu założyć większe prawdopodobieństwo jej zagrożenia. 

• Wiek matki. Zarówno zbyt wczesne zajście w ciążę, jak i zwlekanie z nią zbyt długo, może utrudniać jej donoszenie. Przyjmuje się, że nastolatki poniżej 16 roku życia i kobiety mające więcej niż 40 lat, są bardziej narażone na powikłany przebieg ciąży. Oczywiście nie oznacza to, że każda ich ciąża będzie faktycznie zagrożona, ale na wszelki wypadek będzie tak traktowana.
• Wady anatomiczne, czyli nieprawidłowości w budowie macicy często powodują poronienia, lub przedwczesny poród.
• Choroby przewlekłe matki, takie jak cukrzyca, astma, choroby serca i nerek, epilepsja mogą zagrażać prawidłowemu przebiegowi przyszłej ciąży. Jeśli chorujesz i jesteś pod opieką specjalisty, powinnaś jeszcze przed zajściem w ciążę ustalić z nim, jak się do niej przygotować. Absolutnie nie wolno samodzielnie przerywać leczenia.  

Uwaga! 

Może się zdarzyć tak, że jesteś chora, ale nawet o tym nie wiesz. Choroby typu cukrzyca czy niedoczynność tarczycy rozwijają się podstępnie, nie dając początkowo wyraźnych i jednoznacznych objawów. Dlatego, jeśli planujesz zajście w ciążę, gorąco zachęcamy do wykonania podstawowych badań. Jeśli okaże się, że coś jest nie w porządku, najpierw zadbamy o Twój stan zdrowia, aby ciąża była jak najmniej ryzykowna i dla Ciebie, i dla Twojego dziecka. Jak przygotować się do ciąży? Przeczytaj nasz poradnik

Ciąża zagrożona poronieniem

Pierwszym i najczęściej występującym powikłaniem jest poronienie. Statystycznie co piąta ciąża kończy się przed upływem 12 tygodnia. Najczęściej przyczyną są wady genetyczne, uniemożliwiające prawidłowy rozwój płodu, zaburzenia hormonalne, utrudniające utrzymanie ciąży lub wady anatomiczne i choroby matki, które komplikują prawidłowy przebieg ciąży. 

U wielu kobiet w pierwszym trymestrze, często w terminie spodziewanej miesiączki, pojawiają się plamienia. To jednak zwykle nie musi oznaczać nic groźnego. Może to być np. oznaka zagnieżdżania się zarodka w macicy i zmian hormonalnych. Niepokój powinno jednak wzbudzić bardziej obfite krwawienie, zwłaszcza gdy towarzyszy mu ból w dole brzucha i pogorszenie samopoczucia.

Jedno poronienie z reguły nie jest powodem do niepokoju, zwłaszcza kiedy wyniki badań są prawidłowe. Jeśli jednak sytuacja się powtarza, wskazana jest pogłębiona diagnostyka. Więcej o przyczynach poronień i o tym, jak można im zapobiegać przeczytasz tutaj.

Zagrożenie przedwczesnym porodem 

Dziecko urodzone między 22 a 37 tygodniem ciąży jest wcześniakiem. To oznacza, że nie jest w pełni gotowe do samodzielnego życia poza łonem matki. To, jak się będzie rozwijać w dużym stopniu zależy od tego, jak bardzo skróciła się ciąża oraz jaką wagę miało przy urodzeniu. W życiu płodowym bowiem poszczególne narządy rozwijają się w różnym tempie. Noworodki przedwcześnie urodzone przeważnie mają niedojrzały układ oddechowy oraz problemy neurologiczne, dlatego lekarze tak walczą o każdy tydzień w brzuchu mamy.  

Przyczyny przedwczesnego porodu możemy podzielić na zewnętrzne – w dużym stopniu zależne od matki – oraz medyczne. 

Zagrożenia zewnętrzne, na które wpływ ma matka

• palenie papierosów, picie alkoholu lub zażywanie narkotyków
• niedożywienie
• duża nadwaga lub niedowaga
• ciężka praca, duży wysiłek fizyczny
• szybkie zajście w ciąże po poprzednim porodzie (wcześniej niż rok od ostatniego porodu)
• brak opieki lekarskiej
• silny lub długotrwały stres

Teoretycznie więc od matki zależy, czy dopuści do powstania tych zagrożeń, czy nie. W praktyce jednak różnie to wygląda.

Druga grupa czynników ryzyka to problemy natury medycznej. Tu kluczowe znaczenie ma opieka lekarska podczas ciąży, aby w razie czego odpowiednio wcześnie zauważyć problem. Co zatem może spowodować przedwczesny poród?

Niewydolność szyjki macicy

Szyjka macicy to brama, chroniąca dziecko przed zagrożeniami świata zewnętrznego. Przez większość ciąży powinna więc pozostać szczelnie zamknięta. Dopiero pod koniec trzeciego trymestru stopniowo się zmiękcza, skraca, a przed samym porodem rozwiera. 

Niewydolność szyjki macicy polega na jej zbyt wczesnym rozwieraniu. Przejawiać się to może uciskiem w podbrzuszu, zwiększoną ilością wydzieliny z pochwy, plamieniami, ale równie dobrze może przebiegać bezobjawowo. Jest więc ona często niezauważalna dla matki, zatem możliwa do wykrycia tylko podczas badania. Stąd tak ważne regularne wizyty kontrolne.

Przyczyną niewydolności szyjki są najczęściej uszkodzenia powstałe podczas wcześniejszych porodów lub zabiegów. Czasem jest ona uwarunkowana genetycznie lub spowodowana zaburzeniami hormonalnymi. Skutkiem zbyt wczesnego otwarcia kanału jest podwyższone ryzyko przedostania się drobnoustrojów do wnętrza macicy, ale również możliwość „wypadnięcia” z niej płodu. 

Zapobieganie przedwczesnemu porodowi polega na unikaniu wysiłku fizycznego, gwałtownych ruchów oraz współżycia, a w poważniejszych przypadkach, zakłada się specjalny szew lub pessar, czyli specjalny krążek odciążający szyjkę.

Problemy z łożyskiem

Łożysko jest organem łączącym krwiobiegi matki i dziecka. Za jego pośrednictwem do płodu dostarczany jest tlen i substancje odżywcze, a odbierany dwutlenek węgla i inne zbędne metabolity. Pełni więc ono przejściowo funkcję płuc, nerek i wątroby. Prawidłowe łożysko jest wrośnięte w ścianę macicy w jej górnej części i odkleja się dopiero po porodzie. Wśród nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu spotykamy:

• Łożysko przodujące, które umiejscawia się w dolnej części macicy i zakrywa ujście kanału szyjki, ale funkcjonuje prawidłowo. Ucisk rosnącego płodu oraz rozwieranie, spowodowane skurczami może jednak spowodować krwawienie, więc w drugiej połowie ciąży należy szczególnie unikać wysiłku fizycznego, a czasem konieczny jest pobyt w szpitalu. Jest ono również wskazaniem do rozwiązania ciąży w drodze cesarskiego cięcia. 
• Przedwczesne odklejenie się łożyska, zanim doszło do porodu, najczęściej wywołane jest urazem brzucha, ale może być również spowodowane nadciśnieniem u matki lub zatruciem ciążowym. Objawia się dość wyraźnie silnym, ostrym bólem brzucha, krwawieniem, zawrotami głowy i omdleniem. Jest to stan zagrażający życiu dziecka, a czasem również życiu matki i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Jeśli odklejenie jest niewielkiego stopnia, próbuje się utrzymać ciążę i konieczne jest leżenie, ale często jest to zbyt ryzykowne i ciążę rozwiązuje się przez cesarskie cięcie. 
• Niewydolność łożyska to stan, kiedy nie jest ono w stanie zapewnić wystarczającej ilości substancji odżywczych, przez co niemożliwy jest prawidłowy rozwój płodu. Przyczyną są zaburzenia przepływu krwi zwykle wywołane chorobami matki np. cukrzycą czy nadciśnieniem. Niewydolność rozpoznaje się po zbyt wolnym wzroście płodu, zmniejszeniu liczby jego ruchów, spowolnieniu tętna. Efektem mogą być poważne wady rozwojowe, a nawet obumarcie płodu oraz stan przedrzucawkowy u matki, zagrażający życiu.

Ryzyko przedwczesnego porodu zwiększa się również w przypadku ciąży mnogiej, u wieloródek. Ich drogi rodne są już mniej wydolne oraz u kobiet, które wcześniej miały trudności z donoszeniem ciąży. 

Ciąża wysokiego ryzyka — choroby matki

Omawiając zagrożenia, jakie mogą pojawić się w czasie ciąży, zwykle skupiamy się na dziecku. Nie możemy jednak pominąć matki. Ciąża jest przecież dla jej organizmu ogromnym wyzwaniem i obciążeniem, więc zdarza się, że nie wszystko idzie zgodnie z planem. Czasem nawet zwykła infekcja może wywołać poważne zaburzenia. Niektóre schorzenia nasilają się w czasie ciąży, a niektóre są wręcz przez nią indukowane, jak cukrzyca ciężarnych, nadciśnienie ciążowe czy gestoza, potocznie nazywana zatruciem ciążowym. Im jednak poświęcimy odrębny artykuł.

Podsumowując, choć rozwój medycyny pozwala obecnie na interwencję lekarzy na każdym etapie, od wspomaganego zajścia w ciążę, poczynając, poprzez utrzymywanie ciąży zagrożonej, po opiekę nad wcześniakami, to wielu czynników ryzyka można uniknąć.  Odpowiednie przygotowanie się do ciąży i regularne badania kontrolne podczas jej trwania, pozwolą zminimalizować prawdopodobieństwo powikłań i we właściwym czasie, w dobrej formie przywitać Wam na świecie zdrowe dziecko.